„Podróż na koniec świat(ł)a – fotogramy w technice gumy arabskiej” - wystawa fotografii Romana Michalika

20 sierpnia - 30 listopada 2015
Galeria Dolnośląskiego Centrum Informacji Kulturalnej
Ośrodek Kultury i Sztuki, Wrocław, Rynek-Ratusz 24
Wernisaż: 20 sierpnia 2015, godz. 17.00

„Podróż na koniec świat(ł)a – fotogramy w technice gumy arabskiej” to wystawa prezentująca prace Romana Michalika, który od 2002 roku zajmuje się dawnymi technikami fotograficznymi. Swe prace wykonuje głównie w technikach chromianowych, takich jak: guma arabska, technika olejowa i bromolejowa, jak również stosując fotografię albuminową i cyjanotypię oraz połączenia gumy z tymi technikami.

Roman Michalik, urodził się w 1969 r., w Świdnicy. Z wykształcenia jest  geologiem, doktorem nauk o Ziemi, od 2003 roku pracuje w Wyższej Szkole Rzemiosł Artystycznych i Zarządzania we Wrocławiu. Tematyka jego fotografii  obejmuje głównie krajobraz i architekturę, rzadziej portret.

Autor prowadził warsztaty fotografii w technice gumy arabskiej w ramach Klubu Miłośników Dawnych Technik Fotograficznych. Jego prace były nagradzane w kilku konkursach fotograficznych i wystawiane na kilkunastu wystawach indywidualnych i zbiorowych m. in.:

• „Nagrobki i pomniki cmentarne” - Muzeum Archidiecezjalne w Krakowie, październik-listopad 2003, wyróżnienie
• „Korzenie” - Mała Galeria, Grudziądz, luty 2004,
• „Szlachetność Fotografii” - Stara Galeria ZPAF, Warszawa, październik 2004,
• „Guma – Fotografie” - Jaworski Ośrodek Kultury, sierpień 2005,
• XVI, XVII, XIX Ogólnopolskie Biennale Fotografii w Technikach Fotograficznych i Cyfrowym Przetwarzaniu Obrazu „REMIS" Ostrów Wlkp., marzec - kwiecień 2007, kwiecień 2009, grudzień 2013, wyróżnienia
• Wystawa zbiorowa „Rötter” (Korzenie) - Uppsala Fotografiska Sällskap (Klub Fotograficzny Uppsala, Szwecja), 31.03 - 25.04.2007,
• Wystawa zbiorowa „Szlachetna fotografia – guma cztery pokolenia” Galeria Akcent, Grudziądz, maj 2007,
• Wystawa zbiorowa: „Dylematy najnowszego polskiego piktorializmu” - Muzeum Regionalne, Chojnów, wrzesień 2007.
• Nostalgia za niepowtarzalnym – Lucjan Sagan, Cezary Chrzanowski, Roman Michalik, Muzeum Piastów Śląskich w Brzegu, listopad – grudzień 2008,
• Wystawa zbiorowa „Szlachetna inicjatywa” - Galeria „Obok”, Związek Polskich Artystów Fotografików, Warszawa 26.11 - 30.12.2009,
• „Malownicza fotografia”- Salonik Trzech Muz, Wrocław, styczeń, 2011
• „Poza świat(ł)em” Centrum Kultury Teatr w Grudziądzu, marzec 2011,
• Techniki szlachetne” Poleski Ośrodek Sztuki, Łódź, wrzesień 2013.
• XXIII Krajowy Salon Fotografii Artystycznej, Żary, 2013.

Guma – szlachetna fotografia

Niezwykła technika fotograficzna zwana gumą (fr. gomme bichromatee, ang. gum bichromate, niem. Gummidruck) powstała w drugiej połowie dziewiętnastego wieku.

Technika ta, zaliczana do fotograficznych technik szlachetnych, związana jest ściśle ze zjawiskiem światłoczułości mieszaniny składającej się z gumy arabskiej, dwuchromianu potasowego lub amonowego oraz pigmentów mineralnych. Z tego względu zaliczana jest do technik chromianowych, w odróżnieniu od bardziej popularnej fotografii, opartej na solach srebra.

            Jej odkrycie, rozwój i doskonalenie, jako środka wypowiedzi twórczej, łączone jest między innymi z takimi nazwiskami jak: Robert Demachy, Hugo Henneberg, Heinrich Kuhn, Hans J. Watzek, James Packham, Edward Steichen.

            W latach dwudziestych i trzydziestych XX w. fotografia gumowa była bardzo rozpowszechniona. W gumie tworzyli m.in.: Jan Bułhak, Janina Mierzecka, Józef Świtkowski, Henryk Mikolasch, Marian Dederko oraz Witold Dederko. Obecnie w czasach szybkiej i masowej fotografii cyfrowej następuje powrót do dawnych ręcznych, mozolnych metod, które dają niepowtarzalne efekty. Fotografia powoli odzyskuje dawną dostojność.

            Przygotowanie fotogramu jest całkowicie ręczne i jednostkowe. Artysta samodzielnie preparuje papier i mieszaninę światłoczułą, którą ręcznie nakłada na podłoże i ręcznie wywołuje w kąpieli wodnej. Każdy fotogram w tej technice jest więc niepowtarzalny - staje się unikatem.

W dzisiejszych czasach dawne techniki fotograficzne pozwalają na ucieczkę od masowości współczesnych metod obrazowania i skupienie się zarówno autorów jak i widzów na wartości pojedynczych obrazów. Można w ten sposób uciec od wszechobecnej powierzchowności w twórczości i odbiorze fotografii. Masowość można zastąpić indywidualnością mozolnie odciskaną przez autora na każdej odbitce. Możemy obcować z autentykiem, unikatem, a nie tysiączną kopią. Dziewiętnastowieczne techniki fotograficzne mogą być wciąż aktualne, atrakcyjne i mogą okazać się niezastąpionym narzędziem pozwalającym na niezależność twórcy. Stosuje się w nich pełną manualność wykonywania odbitek i w tym względzie fotograf może uniezależnić się całkowicie od przemysłu fotograficznego i usługowych laboratoriów. Najbardziej uniwersalną techniką jest z pewnością guma chromianowa. Mamy tu ogromną swobodę, możemy pracować na najbardziej nam odpowiadających papierach, ulubionymi pigmentami i w sposób, jaki nam najbardziej odpowiada. W czasach gdy cyfrowa fotografia coraz bardziej uzależnia twórców od przemysłowych urządzeń i programów komputerowych, tylko w gumie możemy znaleźć namiastkę niezależności oraz powrót do manualnych ingerencji i rzemieślniczego dążenia do perfekcji.

                                                                                  Roman Michalik

Technika tworzenia fotografii w gumie.

Technika gumy powstała w czasach, gdy w powszechnym użyciu były aparaty wielkoformatowe. Tego typu sprzęt pozwalał na uzyskanie negatywu (przejrzystej kliszy o odwróconej tonalności obrazu) o dużych rozmiarach np. 18 na 24 cm. Odbitki wykonywano jedynie w tym samym rozmiarze, na papierze fotograficznym, dzięki naświetlaniu przez zetknięty z nim ściśle negatyw. W związku z tym, że technika gumowa wymaga takiego właśnie, stykowego naświetlania, również współcześni gumiści muszą używać dużych negatywów. Są one przygotowywane sposobem fotograficznym lub jako wydruki na przejrzystych nośnikach.

W celu uzyskania odbitki gumowej używa się najczęściej papierów akwarelowych z nałożoną ręcznie mieszaniną światłoczułą, złożoną z roztworów dwuchromianu potasu lub amonu, gumy arabskiej i pigmentu. Do nakładania mieszaniny używa się pędzli i piankowych wałeczków, dla uzyskania równej i niezbyt grubej warstwy. Powstały w ten sposób światłoczuły papier należy naświetlać stykowo przez negatyw. Do naświetlania używa się światła bogatego w niebieską część widma i nadfiolet. Może to być światło słoneczne, jarzeniowe lub promieniowanie lamp solarium. Pod wpływem światła warstwa gumy ulega zgarbowaniu, w związku z czym staje się w różnym stopniu nierozpuszczalna w wodzie. W miejscach najsilniej naświetlonych mieszanina gumy z dwuchromianem i pigmentem staje się całkowicie nierozpuszczalna w wodzie, w miejscach słabiej naświetlonych staje się częściowo nierozpuszczalna, a w miejscach nie naświetlonych w ogóle pozostaje całkowicie rozpuszczalna. Dla uzyskania obrazu naświetloną gumę należy delikatnie płukać w zimnej wodzie. W wyniku takiego wywoływania w miejscach, do których nie dotarło światło (zaczernione części negatywu, dające jasne partie obrazu pozytywowego) następuje całkowite wypłukanie mieszaniny światłoczułej wraz z pigmentem i odsłania się białe podłoże papieru. Z kolei w miejscach naświetlonych, pigment jest wiązany w zgarbowanej warstwie gumy arabskiej proporcjonalnie do stopnia naświetlenia i pozostaje na papierze tworząc obraz.

Dla otrzymania wyrazistego i dobrze nasyconego fotogramu proces nakładania mieszaniny światłoczułej, naświetlania i wywoływania należy powtórzyć kilkakrotnie. W ten sposób, stosując różne barwniki i kilka warstw, można uzyskać obrazy wielobarwne.

Technika gumy pozwala na dużą ingerencję w powstający obraz. Na przykład stosując pędzle w czasie wywoływania w wodzie możemy silniej wypłukiwać niektóre partie obrazu, a inne pozostawiać mocniej kryte. O ile zasady powstawania obrazu gumowego są ściśle określone i niezmienne, indywidualny warsztat każdego gumisty sprawia, że uzyskane efekty różnią się od siebie, nosząc znamiona autorskiej interpretacji rzeczywistości.

Galeria Dolnośląskiego Centrum Informacji Kulturalnej
Ośrodek Kultury i Sztuki, Wrocław, Rynek-Ratusz 24

Wernisaż wystawy: 20 sierpnia 2015, godz. 17.00
Wystawa będzie prezentowana do 21 września 2015 roku

Organizatorzy:

Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu – Instytucja Kultury Samorządu Województwa Dolnośląskiego

Mecenat: Marszałek Województwa Dolnośląskiego